Kad je porodica na terapiji

Sistemska porodična terapija, kao metod psihoterapije i psihosocijalne intervencije usmerena je na porodicu, kao sistem u celosti, pri čemu postoji cilj da se postigne promena u funkcionisanju porodice, na nivou psihološkog ili psihijatrijskog problema. Porodica predstavlja živi sistem, koji se nalazi u konstantnoj dinamici, odnosno promeni.

Izvor: emotionportraitstudios.net

Ponašanje članova porodice razume se kao proizvod sistema koji funkcioniše prema principima kružne uzročnosti – sagledava se značaj i smisao povezanosti simptomatskog ponašanja člana porodice i porodičnog sistema. Nenarušena, celovita porodice je presudna za harmoničan razvoj ličnosti, ukazuju empirijska istraživanja. Srdačni odnosi, ljubav roditelja su od neprocenjivog značaja za stabilnost ličnosti deteta. Skladan i topao odnos roditeljskog para, odnosi sa braćom i sestrama, bakama i dekama su takođe važni elementi koji utiču na psihološki razvoj i integritet deteta.

U okviru grupe humanističkih terapija, sistemska porodična terapija zauzima značajno mesto, tretirajući celovitost porodice, istovremeno uključujući u elemente koji sačinjavaju porodični sistem (partnersko-bračni odnosi, odnosi roditelja i dece, dece međusobno – sibling sistemi).

U radu sa pojedincem, parom i/ili porodicom koji mogu imati psihološko-psihijatrijske probleme u funkcionisanju i odnosima/relacijama sistemska porodična terapije neretko biva terapija izbora. Porodična terapija je naziv za širu grupu pristupa kao što su strukturalni, strateški, sistemski, narativni… na našim prostorija je sve više zastupljena, posebno od 80-ih godina prethodnog veka.

Porodica kao živi „sistem“ prolazi kroz razvojne faze i promene pri čemu individualni obrasci ponašanja nastaju iz izvora opšteg porodičnog sistema. Sam fokus terapijskog rada je interakcija u porodičnom sistemu (struktura, sastav, funkcija, relaciona obeležja i dr.). Ponašanje članova porodice predstavlja proizvod celog sistema koji kroz cirkularnu uzročnost utiče na sve članove pojedičano. Takozvano „simptomatsko“ ponašanje tj. ponašanje jednog člana porodice koji “nosi simptom“ (problem) sagledava se kontekstu porodice i njegovoj interakciji sa drugim članovima porodice (i drugih sistema: šire familije, profesionalnog – društvenog sistema). U praktičnom radu se redefiniše pitanje “zašto je problem nastao” u eksplorisanje “kako je problem nastao, kako se održava, usložnjava/komplikuje i traje u porodičnom sistemu”, a sa ciljem da se problem ili poteškoće u funkcionisanju prevaziđu.

Terapijski koncepti porodične terapije su zasnovani na porodici kao sistemu (sa subdelovima: bračni, roditeljski, dečiji), kao i na granice, pravila, strukturu, komunikaciju unutar svih sistema, akcentuje usmerenost na problem (višeznačnost problema, razvojna ili nerazvojna kriza, transgeneracijski obrazac ponašanja). Akcenat nije stavljen na dijagnostiku već je naglašena perspektiva porodičnih interakcija i promene strukture, uvažavajući životne cikluse (specifične razvojne faze porodičnog sistema prolaze kroz istorijsku/vertikalnu dimenziju-transgeneracijski prenos i horizontalnu/razvojnu dimenziju – adaptabilni razvojni zahtevi). Oslanja se na princip “ovde i sada” (fokus na sadašnji momenat i povezivanje sa prošlošću radi preveniranja budućih problema ).

Uspostavljanje željenih/potrebnih promena u sistemu porodičnog/individualnog funkcionisanja je predstavlja osnovni cilj. Promena I reda znači smanjenje ili prestanak simptoma jednog člana, ali pojava nekog simptoma kod drugog člana porodice (žena prestane sa zloupotrebom medikamenata, ali muž anksioznost; brat prevaziđe adolescentnu krizu praćenu neadekvatnim ispoljavanjem afekta, ali sestra razvija depresiju i dr.). Promena II reda znači nestanak simptoma kod jednog član porodice bez pojave problema kod drugog ili u porodici (promena u strukturi, interakcijama u porodici koja je otvorena za dalji razvoj).

Terapijski rad iz okvira sistemske porodične terapije, posebno je preporučljiv:

– Osobama koje proživljavaju razvojne (adolescentne krize, psihosomatska ponašanja, odlazak adolescenta..) i/ili nerazvojne krize (bolesti zavisnosti, teško oboleo član porodice, nasilničko ponašanje, podizanje deteta sa posebnim potrebama…)
– U cilju rešavanje strukturalnih odnosa i problema u porodici
– U okolnostima separacionih problema
– Kada postoji nedostatak bliskosti
– Kada postoje teškoće u komuniciranju
– U partnerskim i roditeljskim konfliktnim odnosima

Sistemska porodična terapija predstavlja terapiju izbora kod svih poteškoća i problema koji su nastali zbog porodičnih okolnosti i problemima člana porodice usled kog trpe i ostali članovi porodičnog sistema. Princip međuzavisnosti i osnova na principima interpersonalnih, relacionih terapijskih pravaca čini sistemsku porodičnu terapiju opcijom izbora kod svih bračnih, partnerskih i porodičnih konflikata. Normativne razvojne krize i nerazvojne krize takođe su povod za rad sa individuom ili porodicom, pa se porodični terapeut često sreće sa problemima nastalim na „raskrsnicama“ životnih ciklusa. Postporođajna depresija, kao i nedostatak roditeljskih veština u svim uzrastima dece, takođe su poteškoće koje porodice donose u terapijsku sobu. Adolescentne krize, poremećaji ponašanja, poremećaji ishrani, ali i sve bolesti zavisnosti, svoje rešenje najčešće nalaze upravo u sistemskom pristupu. Osim navedenog, sistemska porodična terapija je indikovana u situacijama traumatskih iskustava, okolnostima porodičnog nasilja i okolnostima gubitaka u tugovanja (kao i drugim porodičnim krizama).
Oblici terapijskog rada su najraznovrsniji, pa se porodični terapeut može angažovati u radu sa individuom, sa partnerskim parom, bračnim parom, sibling sistemom (braća i sestre), užom i širom porodicom, kao i u svim navedenim oblicima kroz procese grupne terapije.

Dragana Deh, MA
je psiholog – master, sistemski porodični psihoterapeut, hipnoteraeput i master life coach integrativnog psihodinamskog pristupa. Učestvuje u edukaciji budućih terapeuta i koučeva. Bavi se ndividualnom, partnerskom, porodičnom i grupnom terapijom. Integracijom znanja i iskustva kreira terapijski proces sa ciljem izazivanja pozitivne promene u doživljavanju i ponašanju, sa fokusom na prevazilaženje kriza.

Pročitajte još:

Autogeni trening-naša šansa za nadmoć nad stresom
Zašto je partnerska psihoterapija složenija od individualne
Sistemska porodična terapija